Η αρχαία σκουριά

«[…] H μεταπολίτευση υπήρξε μια μεταβατική και ρευστή εποχή, γεμάτη αντιφάσεις και εκπλήξεις. […] O καθένας χωριστά και πολλοί από κοινού διεκδικούσαν το αλάθητο. Άλλοι εξαργύρωναν κι άλλοι σώπαιναν. […] Τότε ακριβώς εμφανίζεται η νεαρή πεζογράφος Mάρω Δούκα με την Αρχαία σκουριά… Τραβάει την κουρτίνα και αποκαλύπτει το εξωτερικό και το εσωτερικό τοπίο της εποχής σε όλες του τις διαστάσεις. O Σταντάλ πιστεύει πως η πολιτική στο μυθιστόρημα μοιάζει με πυροβολισμό σ’ ένα σαλόνι. Η Δούκα δε διστάζει να τραβήξει τη σκανδάλη ταράζοντας τη μακαριότητα. […] Ένα μυθιστόρημα-τοιχογραφία που καλύπτει ένα ευρύτατο χρονικό φάσμα. Εκτυλίσσεται στα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, καλύπτει την περίοδο της δικτατορίας με ιστορικές προβολές στο ψυχροπολεμικό κλίμα, στον Εμφύλιο, στην Κατοχή και στη Μικρασιατική Καταστροφή. Στα δρώμενα του μυθιστορήματος συμμετέχουν πρόσωπα απ’ όλα τα κοινωνικά στρώματα. […] Tο κατεξοχήν εύρημα είναι η κεντρική ηρωίδα και αφηγήτρια: η Μυρσίνη. Σκεύος εκλογής από την αντίπερα όχθη της συγγραφέα, την αστική τάξη. Έτσι η Δούκα κρατά τις αποστάσεις και βρίσκεται σε πλεονεκτική θέση καθώς σμιλεύει μια ηρωίδα μακριά από τα προσωπικά της βιώματα με ό,τι αυτό συνεπάγεται. Η Μυρσίνη είναι πρόσωπο συλλογικό. Στην Αρχαία σκουριά η προσωπική εμπειρία και η καλλιτεχνική βούληση συμπορεύονται. […] H συναίρεση του υποκειμενικού και αντικειμενικού είναι κυματιστή με λεπτές και πολύπλοκες εναλλαγές και αποχρώσεις. Δεν υπάρχουν απόλυτοι χαρακτήρες: κανένα πρόσωπο δεν είναι συμπαθητικό ή αντιπαθητικό μόνο.

Όλα τα πρόσωπα είναι σύνθετα. Οι διαφορετικοί κόσμοι που μνημειώνονται στο μυθιστόρημα δε διαχωρίζονται αλλά συμπλέκονται. Το δραματικό εναλλάσσεται με το λυρικό. […]» (Χριστόφορος Λιοντάκης, περ. η λέξη, Ιανουάριος-Mάρτιος 2008)

«[…] Άκουσα πολλούς να λένε ότι αναγνωρίζουν στην Αρχαία σκουριά μια ολόκληρη εποχή. Ναι, υπάρχει κι αυτό. Όμως πρώτα απ’ όλα, εγώ αναγνωρίζω αυτό το γυμνό, αδούλωτο πρόσωπο που προσπαθεί, χωρίς να στηρίζεται πουθενά, να αρθρώσει το απαγορευμένο ρήμα είμαι». (Καίη Τσιτσέλη, εφημ. H Καθημερινή, 6-3-1980)

«[…] Είναι δικαίωμα κάθε γενιάς να φέρνει στο προσκήνιο το ίδιο της το όνειρο και να το μετατρέπει σε πραγματικότητα με τα δικά της μέτρα. Η συγγραφεύς σε τούτο το σημείο δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από εκείνο που κληρονόμησε από μια σειρά αξιόλογων Ελληνίδων πεζογράφων μας. Γιατί με τη σειρά της αποτυπώνει με δικό της εκφραστικό τρόπο αυτό που αποτελεί για την ίδια: άκουσα, είδα, ένιωσα». (Άγγελος Φουριώτης, εφημ. Ακρόπολις, 5-8-1980)

«[…] Ένα από τα πολλά προσόντα του [της Αρχαίας σκουριάς], πάντως, είναι η αλήθεια που αποπνέει, η αίσθηση του βιωμένου που μεταδίδει, η αναπαραγωγή της άθλιας εποχής της δικτατορίας με το διαλεκτικό φώτισμα των ανθρώπινων και απάνθρωπων πτυχών που τη συνέθεσαν, χωρίς καμιά μεγαλοστομία, κανένα σύνθημα, χωρίς ίχνος δημαγωγίας…» (Κώστας Σταματίου, εφημ. Tα Νέα, 18-10-1980)

«[…] H αρχαία σκουριά είναι ταυτόχρονα η ιστορία μιας αισθηματικής αγωγής, η προσωπογραφία μιας γενιάς και η ομολογία μιας αποτυχίας. Aν το βιβλίο της Μάρως Δούκα είχε τέτοια επιτυχία στην Ελλάδα, αμέσως μετά την έκδοσή του, και παραμένει ένα έργο σημαντικό, είναι που μια ολόκληρη γενιά αναγνωρίζεται σ’ αυτό…» (Fucille Farnoux, εφημ. Le Monde, 27-8-1983)